Euskal Herriko Eskubideen Karta Soziala Nafarroako Parlamentuaren aurrean bildu da bizitza erdigunean jartzen duen aurrekontu eta zerga politika eskatzeko.
Nafarroako Gobernuak akordio bat du 2021eko osasun gastua 2020an gastatuko dena baino handiagoa ez izatea dakarrena. Aurrekontu kontinuista da, eta ezin dio erantzun gizarteak eskatzen duen zerbitzu publikoen beharrezko indartzeari. Nahikoa ez izateaz gain, Europar Batasuneko batez besteko gastutik oso urrun dagoen aurrekontua da. Eta guk oso argi esaten dugu: premiazkoa da aspaldi dauden eta pandemiak iraun duen bitartean nabarmenago geratu diren egiturazko arazoei heltzea: zerbitzu publikoen eta gizarte-zerbitzuen gabeziak, etxebizitza-premia, energia eta elikadura…
Beharrezkoa da izurritea artatzeko behar diren baliabideak prestatzea, langile gehiagorekin, baliabide gehiagorekin, instalazio gehiagorekin, osasun-arreta presentziala berreskuratu ahal izateko, baina, era berean, bosturtekoetan ahuldu den lehen mailako osasun-arreta indartu behar da, sendatzeko eta ez prebenitzeko zereginetara mugatuz. Beste behin ere, badirudi baztertu egiten dela osasun publikoaren, biztanleriaren lan-osasunaren, osasun-hezkuntzaren, gizarte-lanaren eta ikerketaren arloan Lehen Mailako Arretak egin beharko lituzkeen zereginak betetzea.
Adinekoentzako bizitegi-ereduak porrot egin du, eta zainketen pribatizazio-joeraz bestelako bideak egiten hasi behar da. Sistema publiko bat eraikitzen hasi behar da, eta erabiltzaileen eta haien senideen eskubideak dituzten, langile eta bitarteko bermatuak dituzten, eta enplegu- eta lan-baldintza duinak dituzten bizitegi-ereduak sustatu behar dira. Adinekoak beren ingurunean egotearen alde egiten duen eredua, beharrezko laguntzak dituzten etxeetan egotearen alde egiten duena, tamaina txikiko zentroak gaitzen dituena eta Nafarroako lurralde-orekari laguntzen diona.
Historian inoiz ez da hainbeste aberastasun sortu hain kostu txikian, baina gizarteak sortutako aberastasuna gero eta txikiagoa den gutxiengo batek berezkoa du. Iparraldeko estatu oparoekin bat datozen korporazio multinazionalen botereak kontrolatzen du giza esplotazioan eta naturaren espolioan oinarritutako sistema hau, batez ere herrialde pobretuetan. Gatazka politiko eta ekonomikoetatik ihes egin eta mendebaldera besoak itxita emigratu behar duten pertsonei oinarrizko eskubideak ukatzen zaizkie. Pandemia ezin da aitzakia izan horma gehiago egiteko. Lan duinik ezean errenta unibertsal nahikoa izateko, etxebizitza duina izateko eta osasun unibertsala izateko eskubideak guztiontzat izan behar dira. Eta gaur egun ez dira.
Egun hauetan pentsio-sistemaren iraupenerako itunez hitz egiten digute. Milioika lagunentzako pentsio duinak emateko gai ez den sistema bat, kolektibo zabalen kotizazio barregarriengatik espoliatua, bezeroen botoak lortzeko. Itun horiek prestazioen zenbatekoak murrizten dituzte, bankuen onurarako aurrezki-plan pribatu edo publikoak finantzatzera behartzeko. Nafarroan, miseria-pentsioak 1080 euroraino osatu ahal eta behar dira, besterik gabe.
Krisiak modu larriagoan jotzen ditu emakumeak, egoera desorekatu eta bidegabetik abiatzen direlako. Inoiz baino gehiago ikusarazi du gure ahultasuna eta zaintza-beharra. Zaintza gehienak emakumeek egiten dituzte, eta modu kolektiboan aitortu eta onartu behar dira. Berdintasunezko gizarte baterantz aurrera egiteko, begirada feminista onartu behar dugu.
Ingurumenari dagokionez, AHTa, Nafarroako Ubidea, Yesa handitzea, automobilgintzaren sektorearekiko mendekotasuna, auto elektrikoari baldintzarik gabe laguntzea kontsumo-eredua zalantzan jarri gabe, berdez eta jasangarriz mozorrotzen diren diskurtsoen ahuleziaren ebidentziak dira, baina ez dira hala.
Lanaren banaketa eta erreforma fiskal egiazkoa, progresiboa eta iruzur fiskalaren aurka borrokatzea behar dugu. Behar horiei aurre egiteko eskumenik ezaren aurrean, subiranotasun handiagoa eta erabaki politikoak hartzeko gaitasuna eskatzen ditugu.
